Η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί την έναρξη της Μεγάλης Σαρακοστής, της 40ήμερης νηστείας που οδηγεί στο Πάσχα ενώ ταυτόχρονα σημαίνει το τέλος των Αποκριών. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Εορτάζεται 48 ημέρες πριν το Ελληνορθόδοξο Πάσχα. Είναι ημέρα χαράς, οικογενειακών συγκεντρώσεων και εθίμων που παραμένουν ζωντανά εδώ και αιώνες.
Παραδοσιακά Έθιμα της Καθαράς Δευτέρας:
- Το πέταγμα του χαρταετού
- Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα, κυρίως για τα παιδιά, είναι το πέταγμα του χαρταετού. Το έθιμο αυτό συμβολίζει την πνευματική ανάταση και την απαλλαγή από τα υλικά βάρη.
- Το σαρακοστιανό τραπέζι
- Η ημέρα σηματοδοτεί την έναρξη της νηστείας, γι’ αυτό και το τραπέζι είναι γεμάτο με νηστίσιμα εδέσματα όπως λαγάνα (το παραδοσιακό ψωμί της ημέρας), ταραμάς, ελιές, θαλασσινά, φασολάδα χωρίς λάδι και διάφορα τουρσιά.
- Η Κυρά Σαρακοστή
- Ένα παλιό έθιμο όπου μια χάρτινη ή ζυμωτή γυναικεία φιγούρα με επτά πόδια χρησιμοποιείται σαν ημερολόγιο για τη Σαρακοστή. Κάθε εβδομάδα κόβεται ένα πόδι μέχρι το Μεγάλο Σάββατο.
- Το γλέντι και οι παραδοσιακοί χοροί
- Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, η Καθαρά Δευτέρα γιορτάζεται με μουσική, χορούς και γλέντια στην ύπαιθρο. Κύρια έθιμα σε όλη την Ελλάδα είναι το πέταγμα του χαρταετού.
Τα τοπικά δρώμενα
Κάθε περιοχή έχει τις δικές της ξεχωριστές παραδόσεις. Για παράδειγμα:
- Στο Γαλαξίδι, οι κάτοικοι συμμετέχουν στον περίφημο Αλευροπόλεμο ή αλευρομουτζούρωμα μια μοναδική μάχη με χρωματισμένο αλεύρι όπου πασαλείφονται με αλεύρι και χορεύουν κυκλικά.
- Στην Θήβα, αναβιώνει το έθιμο του Βλάχικου Γάμου, μια σατιρική αναπαράσταση παραδοσιακού γάμου όπου ξυρίζεται ο γαμπρός για να παντρευτεί κάποιον άντρα συγχωριανό του μεταμφιεσμένο σε νύφη.
- Οι κάτοικοι του Πόρου καθαρίζουν τα μαγειρικά σκευάσματά τους από τα λίπη των κρεάτων που καταναλώθηκαν τις Απόκριες σε ένα έθιμο που αποκαλείται ξάρτυσμα.
- Στην Κάρπαθο οδηγούνται στο Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων από τους Τζαφιέδες, δηλαδή τους χωροφύλακες, οι κάτοικοι που αντάλλαξαν απρεπείς χειρονομίες, ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη από τους σεβάσμιους της πόλης.
- Στη Μεθώνη Μεσσηνίας γίνεται του Κουτρούλη ο γάμος, αναπαράσταση ενός πραγματικού γάμου του 14ου αιώνα Ένας γάμος σάτιρας που θέλει τον γαμπρό αλλά και τη νύφη να είναι δύο άντρες. Το ζευγάρι παντρεύεται με παπά και με κουμπάρο στην πλατεία του χωριού ενώ χαρακτηριστική στιγμή είναι όταν διαβάζεται δημοσίως το προικοσύμφωνο.
Έτσι λοιπόν μια απόδραση για τον Εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας στην ύπαιθρο, που είναι γνωστός και ως “Κούλουμα”, θα απολαύσετε διάφορες εκδηλώσεις με συναυλίες ή άλλα δρώμενα και προσφέρονται δωρεάν με διάφορα σαρακοστιανά, που διοργανώνται από πολλούς Δήμους.
Τα Κούλουμα συνήθως που περιλαμβάνονται στο Σαρακοστιανό τραπέζι είναι:
- Λαγάνα
- Ταραμοσαλάτα
- Χαλβάς
- Ελιές
- Τουρσί
- Θαλασσινά (καλαμαράκια, σουπιές, χταπόδι, γαρίδες, καραβίδες, μύδια)
- Ντολμαδάκια γιαλαντζί
- Φασολάδα χωρίς λάδι